Երևանի «Մխիթար Սեբաստացի Կրթահամալիրի»Քոլեջ
ԴԻՊԼՈՄԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ
ԹԵՄԱ՝ «Անվտանգ վարքագծի դաստիարակումը նախադպրոցական
տարիքում. («Անվտանգության այբուբեն») ծանոթացում ճանապարհային
երթևեկության կանոններին» հակահրդեհային կանոններ :
Ուսանողուհի ՝ Սիրուն Սարգսյան
Ղեկավար՝ Տաթև Ավետիսյան
Երևան 2022
ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ
Շատ հաճախ մենք չենք էլ գիտակցում, որ արհեստական վտանգավոր
մթնոլորտ ենք ստեղծում մեր տանը, դպրոցում և այն վայրերում, որտեղ երեխաներ
կան կամ կարող են լինել: Կարևոր կանոններ կան, որոնց պետք է հետևել երեխաների
անվտանգությունն ապահովելու համար:Ուսումնական հաստատություններում
երեխաների անվտանգության բնագավառում տարվող աշխատանքը շարունակական
է և պարբերական: Այն կազմում է ուսումնական հաստատությունում իրականացվող
համալիր ուսումնական ծրագրի բաղկացուցիչ:
Այս աշխատանքները կարող ենք իրականացնել բազմաթիվ դիդակտիկ նյութերի պաստառների, խաղերի «Պատրաստված լինենք աղետներին» շարքի մուլտֆիլմերի
միջոցով։
Ավարտական աշխատանքի նպատակն է դիդակտիկ նյութերով, խաղերով կազմել
աշխատանքային ծրագիր, նախադպրոցականի մոտ ձևավորել անվտանգ վարքի ձևեր:
Վերը նշված նպատակն իրականացնելու համար մեր առջև դրել ենք հետևյալ
խնդիրները՝
• Ուսումնասիրել նախադպրոցական տարիքի երեխայի հոգեբանական ու
ֆիզիկական զարգացման օրինաչափությունները:
• Առանձնացնել վտանգ ներկայացնող իրադրություններ, որնց ավելի հաճախ
է բախվում նախադպրոցականը:
• Մշակել ուսուցողական խաղերի, նյութերի շարք նախադպրոցականին
անվտանգ վարքի ձևեր սովորեցնելու և դրանք ամրապնդելու համար:
Արդյունքում նախադպրոցականները բացի անվտանգ վարքի ձևերի յուրացումը
կունենան նաև այլ ասպեկտներում ձեռքբերումներ: Այսպես՝
· Երևակայության զարգացում
· Բանավոր խոսքի զարգացում /Տեսածի, լսածի վերաբերյալ խոսելու կարողություն/
· Ինքնարտահայտվելու կարողության զարգացում
· Ազատ և անկաշկանդ շփում հասակակիցների և մեծերի հետ
· Նախաձեռնելու, համախմբված աշխատելու, համագործակցելու հմտությունների
ձեռքբերում
· Աշխատասիրության, պատասխանատվության, ուշադրության դրսևորում
· Իրավիճակը շտկելու կարողություն
· Բարդույթներից ձերբազատում
Աշխատանքի մեթոդական հիմքերը։
Աշխատանքը կատարել ենք համադրական և վերլուծական մեթոդների օգնությամբ,
ուսումնասիրության ենթարկելով նախադպրոցականին հասանելի անվտանգության
կանոնների առանձնահատկությունները, ինչպես նաև հասանելի դարձնել խաղերի
միջոցով ։
Աշխատանքի ծավալն ու կառուցվածքը։
Ավարտական աշխատանքը կազմված է ներածությունից, երկու գլուխներից՝
տեսական և գործնական, եզրակածությունից, գրականության ցանկից,
տեսանյութերից և լուսանկարներից:
ԳԼՈՒԽ 1.
ԱՆՎՏԱՆԳ ՎԱՐՔԱԳԾԻ ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈՒՄԸ
1.1 Անվտանգության կանոնները պահպանելու անհրաժեշտությունը,
դրանց հիմնական պատճառները։
Երեխան դրսևորում է անվտանգ վարքագիծ, երբ կարողանում է ճանաչել և գնահատել
վտանգը, խուսափել վտանգից ՝ պաշտպանելով իրեն։ Երեխաները պետք է
կարողանան ինքնուրույն ճանաչել վտանգի աղբյուրները։ Նրանք պետք է հասկանան,
թե որն է վտանգը տվյալ իրավիճակում, կամ ինչը կարող է վտանգավոր լրնել։
Երեխաների կյանքի և առողջության պահպանումը, հասարակության, և ծնողների
կարևորագույն խնդիրն է: Այդ դեպքերի մեծամասնությունն անզգուշության կամ
անուշադրության հետևանք է, դրանք կարելի է կանխել,եթե պահպանվեն
անվտանգության կանոնները։
Ավագ նախադպրոցական տարիքից՝ Հինգ տարեկանից, երեխաները դառնում են
բավականին ինքնուրույն և բնականաբար, ավելի հաճախ են մնում առանց մեծերի
հսկողության։ Այս տարիքի երեխաներն ավելի հետաքրքրասեր են, նրանց մոտ
մեծանում է նորը ճանաչելու ձգտումը, և ամեն ինչ ինքնուրույն փորձելու
ցանկությունը։ Սակայն նրանք դեռ չեն կարողանում գնահատել վտանգը, ինչն էլ
հաճախ դառնում է դժբախտ պատահարների պատճառ։ Այդ առումով խիստ
անհրաժեշտ է ձևավորել երեխայի անվտանգ վարքագիծը։ Հաշվի առնելով, որ երեխան
հիմնականում սովորում է տեսածը կրկնօրինակելով՝ դաստիարակն ինքը պետք է լինի
նրա ուղղորդողը և, մասնավորապես, անվտանգ վարքագծի ձևավորման լավագույն
օրինակը:
Կարող է հարց առաջանալ, օրինակ, թե ինչու՞ է երեխային անհրաժեշտ իմանալ
ճանապարհային երթևեկության կանոնները, եթե նա փողոցն անցնում է ծնողի
ուղեկցությամբ: Կամ, արդյո՞ք պետք է երեխային՝ իմանալ հրդեհային
անվտանգության կանոնները կամ երեխաների անվտանգության հետ առնչվող այլ
հարցեր, թե՛ տանը, թե՛ ուսումնական հաստատությունում երեխաներին վերահսկում
են մեծահասակները (դաստիարակները, ուսուցիչները, ծնողները):
Այսպիսով տանը, փողոցում և շրջակա միջավայրում անվտանգության ապահովման
նպատակով երեխաների ուսուցումը երկարատև ու շարունակական գործընթաց է,
որը պետք է լինի նպատակային և արդյունավետ:
Մանկությունը նոր հայտնագործությունների, ակտիվ խաղերի, հետաքրքիր
իրադարձությունների և, ցավոք, երեխաների ընդհանուր տրավմաների ժամանակն է:
Ուստի ծնողների, ուսուցիչների և դաստիարակների հիմնական խնդիրը երեխաների
վնասվածքների կանխարգելումն է: Երեխաները շատ հետաքրքրասեր են, բայց նրանց
ինքնապահպանման բնազդը զարգացած չէ ինչպես մեծահասակների մոտ: Այստեղից
էլ՝ մանկության շրջանում վնասվածքների աճող տոկոսը: Երեխաների
վնասվածքների կանխարգելումը պետք է սկսվի նախադպրոցական տարիքից:
Այսօր մեր հասարակության մեջ ստեղծված սոցիալական և բնապահպանական
իրավիճակն անհանգստացնող է: Հատկապես մեզ անհանգստացնում է կրտսեր
տարիքի երեխաների անվտանգությունը: Երեխան կարող է հայտնվել տարբեր
կենցաղային իրավիճակներում, որոնցում նա կարող է ուղղակի շփոթվել, խուճապի
մատնվել: Մենք` մանկավարժներս և ծնողներս, պետք է փորձենք պատասխանել
հետևյալ պարզ հարցին. «Ինչպե՞ս ապահովել մեր երեխաների անվտանգությունը և
պահպանել կյանքն ու առողջությունը տանը, դպրոցում և շրջակա միջավայրում»:
Վտանգի հիմնական պատճառներ.
· այրվածքներ կրակից, օջախներից, վառարաններից, տապակներից, տաք
կերակուրներից, եռացող ջրի շիթերից, տաք յուղից, պարաֆինի լամպերից,
արդուկներից և էլեկտրական սարքավորումներից,
· կտրվածքներ՝ ջարդված ապակուց, դանակներից, մկրատներից կամ այլ կտրող
գործիքներից,
· մահճակալներից, պատուհաններից, սեղաններից և աստիճաններից ընկնելը,
· փոքր առարկաներ կուլ տալը՝ մետաղադրամներ, կոճակներ կամ կորիզներ,
· թունավորում պարաֆինից (կերոսին), միջատասպան նյութերից, սպիտակեցնող և
լուծող նյութերից,
· էլեկտրական հարված՝ վնասված էլեկտրական սարքավորումներից, լարերից,
էլեկտրական վարդակների մեջ դանակներ կամ այլ առարկաներ
Այս տեսակի վնասվածքների կանխարգելումը մանկապարտեզում դաստիարակի
մշտական վերահսկողությունն է երեխայի գործողությունների վրա: Յուրաքանչյուր իր,
որը կարող է վտանգավոր լինել ակտիվ երեխաների համար, պետք է պահվի ապահով
տեղում՝ նրանց հասանելիությունից դուրս:
Կարևորագույն խնդիրներից մեկը երեխային ուշադիր լինել սովորեցնելն է ՝ գնահատել
վտանգի իրավիճակը, «աչքով» որոշել մեքենաների արագությունն ու հեռավորությունը
՝ կանխատեսելով հնարավոր ռիսկերը: Փողոցն անցնելիս ամուր բռնեք երեխայի
ձեռքը, որպեսզի նա առանց թույլտվության չվազի ճանապարհի մյուս կողմը:
Անհրաժեշտ է երեխային բացատրել, որ կանգառում պետք է հատկապես զգույշ լինել,
այսինքն.
հանգիստ սպասեք ավտոբուսին, մոտեցեք նրան միայն այն բանից հետո, երբ այն
լիովին կանգ առնի. ավտոբուսից դուրս գալիս չպետք է շրջանցել այն առջևից կամ
հետևից:
Երեխաները պետք է զգույշ վարվեն ոչ միայն ճանապարհի երթևեկելի մասում, այլև
տան բակում: Անհրաժեշտ է, որ երեխան հստակ իմանա, որ անհնար է մուտքից,
կամարից, ավտոտնակի կամ կանգնած մեքենայի ետևից դուրս վազել ՝ առանց նայելու,
մեքենայի հետեւում թաքնված ՝ կառչել նրանցից: Ինչպես խորհուրդ են տալիս
հոգեբանները, երթևեկության որոշակի իրավիճակում հայտնված երեխային վարքի
կանոնները բացատրելը ավելի լավ է ՝ հաշվի առնելով որոշակի տարածք և
հանգամանքներ: Օրինակ ՝ քայլելիս ցույց տվեք ձեր երեխային, թե որտեղ է վտանգը:
Նախապես որոշեք ձեր երեխայի դպրոց գնալու երթուղին և պատմեք, թե ինչպես պետք
է իրեն պահի ճանապարհին:
1.2 Անվտանգության կանոնները պահպանելու կամ խախտելու
հետևանքները, դրանց կանխարգելումը։
Մեծահասակների խնդիրն է՝ երեխաներին նախապատրաստել տարաբնույթ
վտանգավոր իրավիճակներից դուրս գալուն: Նախադպրոցական տարիքից սկսած
երեխաներին պետք է սովորեցնել նման իրավիճակներում կիրառվող վարքի
կանոնները և հմտությունները: Մանկապարտեզում և դպրոցում սկսված
անվտանգության հարցերով երեխայի դաստիարակությունը պետք է նաև շարունակվի
ընտանիքում, քանի որ անվտանգության հարցերին համալիր մոտեցումը (ընտանիք-
դպրոց-մանկապարտեզ) կարող է կրկնապատկել ակնկալվող արդյունքը: Սակայն
առաջին հերթին պետք է սովորենք մենք` մեծահասակներս: Ինչպե՞ս պետք է
ապահովել երեխանների անվտանգությունը:
· երեխաներին տալ որոշակի գիտելիքներ անվտանգության համընդհանուր նորմերի
վերաբերյալ,
· երեխաներին սովորեցնել համարժեք և գիտակցված գործողությունների միջոցով
դիմակայել ստեղծված արտակարգ իրավիճակներին.
· երեխաների մեջ ձևավորել ինքնուրույնություն և պատասխանատվություն:
Մտածելով երեխաների հետ պատահող դժբախտ պատահարների մասին՝ կարևոր է
հաշվի առնել հետևյալը.
· Ի՞նչ արագությամբ է տեղաշարժվում ձեր երեխան և որրքա՞ն տարածություն է
կարողանում ինքնուրույն անցնել:
· Ի՞նչ բարձրության կարող է ձգվել-հասնել:
· Ո՞ր կենցաղային առարկաններն են հետաքրքրում նրան և ի՞նչը կարող է վտանգ
ներկայացնել:
· Ի՞նչն է, որ չի կարողանում անել ինքնուրույն:
· Ի՞նչ հնարավոր վտանգներ են սպասում նրան՝ ինքնուրույն տեղաշարժվելու
հնարավորության և ինքնուրույնության աճին զուգընթաց:
Ստուգենք երեխանների գիտելիքները երթևեկության կանոնների, փողոցում վարքի,
դպրոցում անվտանգության, մարզական ակումբների մասին: Սովորեցրեք
երեխաներին ինչ անել, եթե վնասվածքն արդեն տեղի է ունեցել: Նախքան երեխան
մեկնի մանկապարտեզ, դպրոց, զբոսանքի, համոզվեք, որ նրա կոշիկները, հագուստը
և խաղալիքները չեն կարող վնաս պատճառել։
Պետք է հիշել, որ մանկական վնասվածքներից խուսափելը շատ ավելի հեշտ է, քան
տխուր հետեւանքները շտկելը: Երեխաների վնասվածքների կանխարգելումը պետք է
լինի՝ դաստիարակի, դասվարի և ծնողի կյանքի մի մասը, որպեսզի երեխաները
հնարավորինս պաշտպանված լինեն իրենց շրջապատող վտանգներից:
1.3. Անվտանգ վարքագծի դաստիարակումը՝ որպես տարիքային
առանձնահատկություն։
Նախադպրոցական տարիք։
Նախադպրոցական տարիքը ամենակարևորն է մարդու զարգացման մեջ, քանի որ
զգալի ֆիզիոլոգիական, հոգեբանական և սոցիալական փոփոխություններ են տեղի
ունենում:Նախադպրոցական մանկությունը որոշիչ դեր է խաղում
անհատականություն դառնալու գործում, որոշելով դրա զարգացման ընթացքը մարդու
կյանքի ուղու հետագա փուլերում:Երեխաների անվտանգ վարքի կրթության
ուղղությամբ աշխատանքները պետք է լինեն համակարգված: Սա շարունակական
գործընթաց է ՝ սկսած վաղ տարիքից, շարունակվելով նախադպրոցական և
դպրոցական կրթության համակարգում: Երեխաների անվտանգ վարքի
հմտությունների դաստիարակության համար գործունեության կազմակերպումը
պետք է սկսվի նրանց գիտելիքների և հետաքրքրությունների մակարդակի,
գործնական հմտությունների և կարողությունների ձևավորման աստիճանից:
Երեխաների մեծ մասը չգիտի, թե ում դիմի օգնության համար, չգիտի, թե ինչպես ճիշտ
որոշում կայացնի ծայրահեղ իրավիճակներում, չգիտի անվտանգության
միջոցառումների վարքի կանոնները: Արտակարգ իրավիճակների ժամանակ երեխան
բնութագրվում է պասիվ-պաշտպանական արձագանքով։ Ուսուցիչների և ծնողների
խնդիրը միայն իրենք իրենց պաշտպանելն ու պաշտպանվելը չէ: Անհրաժեշտ է
նախապատրաստել նրանց կյանքի տարբեր դժվար և երբեմն վտանգավոր
հանգամանքների հետ հանդիպմանը, սովորեցնել նրան համարժեք, գիտակցված
գործել որոշակի իրավիճակներում և օգնել տիրապետել վարքի հիմնական
հմտություններին տարբեր իրավիճակներում:
Անվտանգ վարքի ձևավորումը անխուսափելիորեն կապված է մի շարք արգելքների
հետ: Միևնույն ժամանակ, մեծահասակները, ովքեր սիրում և խնամում են իրենց
երեխաներին, երբեմն իրենք չեն նկատում, թե որքան հաճախ են կրկնում «ձեռք մի՛
տուր», «հեռացի՛ր», «ո՛չ» բառերը:
Երեխաների վնասվածքների պատճառների ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ
դրանք առավել հաճախ լինում են մեծահասակների ուղղակի կամ անուղղակի մեղքով:
Շատ կարևոր է, որ երեխային կրթելու և նրա մեջ առօրյա կյանքում անվտանգ վարքի
կանոններ սերմանելու համար մեծահասակները իրենք իմանան դրանք և խստորեն
հետևեն դրանց:
Վերը նշված կամ որևէ այլ գործոնների ենթարկվելիս կարևոր է արագ և ճիշտ
տրամադրել առաջին բուժօգնությունը, ուստի անհրաժեշտություն կա բնակչությանը
կրթել առաջին օգնության տրամադրման կանոնների և մեթոդների մասին:
Երեխաների անվտանգության հիմնախնդիրների ուսուցման առաջին իսկ քայլերն
իրականացվում են նախադպրոցական ուսումնական հաստատություններում:
Նախադպրոցական տարիքի երեխաների անվտանգ վարքի հմտությունների
ձևավորման ուղղությամբ աշխատանքների նպատակն է յուրաքանչյուր երեխայի տալ
կյանքի սպառնացող իրավիճակների հիմնական հասկացությունները և դրանցում
առկա վարքի առանձնահատկությունները, երեխաների մոտ ստեղծել գիտակցված
անվտանգ վարքի հմտություններ:
Այս նպատակին կարելի է հասնել ՝ լուծելով հետևյալ խնդիրները.
— նախադպրոցական տարիքի երեխաներին գիտելիք տալ վտանգավոր և վնասակար
գործոնների մասին.
— զարգացնել անվտանգ վարքի կանոնների վերաբերյալ նոր գիտելիքներ ստանալու
անհրաժեշտությունն ու ցանկությունը.
— սովորեցնել երեխաներին գործնականում օգտագործել ստացված գիտելիքները
— օգտագործել նախադպրոցական տարիքի երեխաների անվտանգ վարքի
հմտություններ ձևավորելու համար աշխատանքի տարբեր միջոցներ և ձևեր:
Երեխաների անվտանգ վարքի կրթության վերաբերյալ աշխատանքի հիմնական
բովանդակության որոշման համար անհրաժեշտ է օգտագործել կրթության
կազմակերպման տարբեր ձևեր և մեթոդներ ` հաշվի առնելով երեխաների
անհատական և տարիքային առանձնահատկությունները, սոցիալ-մշակութային
տարբերությունները, տան ինքնատիպությունը և կենսապայմանները, ինչպես նաև
ընդհանուր սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը: Այս դեպքում հիմնական ուղեցույցը
պետք է լինի հաշվի առնել երեխաների կյանքի փորձը, նրանց վարքի
առանձնահատկությունները և նախասիրությունները: Հասկանալու համար, թե
երեխաները կոնկրետ ինչ գիտեն, ինչ են մտածում, կարող ենք զրուցել նրանց հետ,
քննարկումներ վարել:
Երեխաների անվտանգ վարքի խթանումը նախադպրոցական հաստատության
ամենակարևոր խնդիրներից մեկն է: Երեխան հետիոտն է դառնում շատ ավելի շուտ,
քան պատրաստվում է դրան իր գիտելիքների, ջանքերի, զարգացման միջոցով:
Երեխայի ուշադրությունը կենտրոնացած է միայն իր արածի վրա: Դաստիարակը
ուշադրություն է դարձնում հետիոտնային անցմանը և միևնույն ժամանակ այն
նշանակող ցուցանակին: Բացատրում է, որ սա միակ տեղն է, որտեղից կարող եք
անցնել ճանապարհը: Հետիոտնային անցման մոտենալիս պետք է կանգ առնել մայթի
եզրից որոշ հեռավորության վրա: Եթե անցումը վերահսկվում է լուսացույցով,
երեխաները պետք է որոշակի ժամանակ դիտեն, որպեսզի ճանապարհային
ազդանշանները մի քանի անգամ փոխվեն: Երեխաների ուշադրությունը
կենտրոնացվում է այն փաստի վրա, որ հետիոտների շարժումը սկսվում է միայն
հետիոտների լուսացույցի կանաչ ազդանշանից, մինչ շարժվելը սկսելուց առաջ
անհրաժեշտ է մանրակրկիտ ուսումնասիրել երթևեկությունը։
Առավել նշանակալից իրադարձություններն արտացոլվում են երեխայի խաղերում,
ըստ որի հնարավոր է գտնել, թե ինչ վտանգներ են սպասում տանը տանը: Որոշակի
իրավիճակներում երեխաների գործողությունները, նրանց վարքը և միմյանց
նկատմամբ վերաբերմունքը կախված են խաղի բովանդակությունից: Խաղում
արտացոլելով շրջապատող աշխարհի իրադարձությունները ՝ երեխան, ասես,
դառնում է դրանց մասնակիցը, ճանաչում է աշխարհը ՝ գործելով ակտիվ: Նա
անկեղծորեն զգում է այն ամենը, ինչ պատկերացնում է խաղում: Հենց երեխայի փորձի
անկեղծության մեջ է ընկած խաղի կրթական ազդեցության ուժը:
Խաղի հնարքներ:
Դրանք բարձրացնում են ճանաչողական նյութի յուրացման որակը և
նպաստում զգացմունքների համախմբմանը: Տեխնիկայից մեկը կարող է լինել
մտացածին իրավիճակ: Կախված դասի նպատակից, երեխաների տարիքային
առանձնահատկություններից ուսուցիչը ընտրում է գեղարվեստական միջոցներ և մտածում այնպիսի մեթոդների մասին, որոնք ուժեղացնում են այդ միջոցների ազդեցությունը երեխայի հուզական ոլորտի վրա: Ապահով վարքի կանոնները ավելի լավ հասկանալու համար պետք է օգտագործել «անվտանգության րոպեներ», որոնց վրա անհրաժեշտ է կրկնել և ամրապնդել անվտանգության կանոններին համապատասխանության հիմնական կետերը: Հնարավոր է օգտագործել վտանգավոր իրավիճակների սիմուլյացիա, խաղային նյութի օգտագործում, նախադպրոցական տարիքի երեխաների կյանքի անվտանգության վերաբերյալ նկարների ցուցադրում: Այսպիսով, նկարների և մոդելների միջոցով մենք համախմբում ենք փողոցում ձմռանը վարքի մասին գիտելիքները, այն է, որ ձմռանը չի կարելի տանիքի տակով քայլել, պետք է սահել միայն հատուկ նշանակված վայրերում, այլ ոչ ջրամբարներում: Նման խոսակցություններում ես միշտ փորձում եմ միմյանց նկատմամբ հարգալից, ընկերական և հոգատար վերաբերմունք մշակել: Նմանատիպ մոդելներ եմ օգտագործում երթևեկի կանոնները, բնության մեջ վարքագծի կանոնները, կրակի, կրակի անզգույշ վարվելն ուսումնասիրելիս։ Անհրաժեշտ է նաև ուսման գործընթացում ներգրավել ծնողների, ովքեր պետք է իրենց երեխաների հետ զրույցներ տան տան անվտանգության վերաբերյալ: Ծնողների համար սիստեմատիկ կազմվում են տարբեր հուշագրեր և բրոշյուրներ, թղթապանակներճանապարհորդություն: Տեղեկատվական անկյուններում կան
խորհրդակցություններ. «ճանապարհային անվտանգության այբուբեն», «Երեխաների
անվտանգությունը քաղաքի փողոցներում», «Երեխայի անվտանգությունը տանը»;
«Կրակ և երեխաներ» և այլն: Ծնողների հանդիպումները ճանապարհային
ոստիկանության աշխատակիցների մասնակցությամբ, ինչպես նաև երեխաների
ելույթները մեծացնում են անվտանգ վարքի մշակույթը նույնիսկ մեծահասակների
համար: Ի վերջո, նրանք օրինակ են իրենց երեխաների համար: Երեխաների հետ
համակարգված աշխատանքը կյանքի անվտանգության կանոնները սովորեցնելու,
արդյունավետ, ժամանակակից մեթոդների և տեխնիկայի օգտագործումը `հաշվի
առնելով տարիքային առանձնահատկությունները, դրական արդյունք է տալիս:
Ամեն տարի երեխաների գիտելիքները անվտանգության հիմունքների ձևավորման
վերաբերյալ բարելավվում են, ինչը նշանակում է, որ այս աշխատանքը զուր չի արվել:
Երեխաները ավելի ուշադիր են դարձել քաղաքի ճանապարհներին, տրանսպորտում,
տանը, բնության մեջ: Սովորել է, թե ինչպես ճիշտ վարվել օտարների հետ: Նրանք
սկսեցին ավելի շատ ուշադրություն դարձնել հիգիենայի ընթացակարգերին,
ֆիզիկական դաստիարակությանը և սպորտին: Մեր հատուկ խմբի որոշ երեխաներ
այցելում են մարմնամարզության կենտրոն, ծնողների հետ միասին այցելում են
սահադաշտ, լողավազան, մարզվում են ֆուտբոլի հավաքականում:Ծնողները սկսեցին
ավելի շատ մտածել իրենց ընտանիքի առողջ և անվտանգ ապրելակերպի, այն դիտելու
անհրաժեշտության մասին ոչ միայն մանկապարտեզում, այլև տանը:
Սովորություններ, հմտություններ և կանոններ, որոնք սովորում են ավագ
նախադպրոցական տարիքի երեխաները․
· Եթե ճանապարհն անցնելու անհրաժեշտություն կա, ապա պետք է գտնեք
հետիոտնային մոտակա անցումը, քայլեք դեպի այն, կանգ առեք, նայեք շուրջը, նայեք
ձախ, աջ, նորից ձախ և հետո, համոզվելով ձեր անվտանգության մեջ, մոտակայքում
բացակայության դեպքում երթևեկություն, անցնել ճանապարհը հետիոտնային
անցման մոտ շարունակելով դիտարկել երթևեկի իրավիճակը. · Ավտոբուսով, տրոլեյբուսով կամ այլ երթուղային տրանսպորտով երթևեկելիս պետք է բռնել բազրիքների վրա, որպեսզի չընկնեք ուժեղ արգելակման ժամանակ. · Ճանապարհի մոտ խաղալը և նույնիսկ երթևեկի երթևեկի եզրին կանգնելը վտանգավոր է. թողնելով տրանսպորտը, մի շտապեք։ անհրաժեշտ է սպասել մինչ ավտոբուսը կամ տրոլեյբուսը լքեն կանգառը, · Ապա գտնեն հետիոտնային անցում և անցնեն ճանապարհը դրա երկայնքով:
Թեմաների քնարկումը խմբում
· Ծանոթություն հետիոտնային անցումների խաչմերուկի, ստորգետնյա, վերգետնյա, վերգետնյա («զեբրա») անցումների հետ: · Ճանապարհի տարրերի մասին գիտելիքների համախմբում երթևեկության մաս,
մայթ: ճանապարհաը ազատ անցնելու ունակություն վարժեցնելը: Դրա համար
անցկացվում են էքսկուրսիաներ, գծանկարների քննարկում, զրույցներ,
բանաստեղծությունների անգիր, թեմատիկ ներկայացումներ այս թեմայով:
· Ծանոթացում որոշ ճանապարհային նշանների հետ.
«Հետիոտնային անցում»,
«Բարձրացված հետիոտնային անցում», «Ստորգետնյա հետիոտնային անցում»,
«Հետիոտն», «Երեխաներ» (երեխաներին բացատրեք, որ այս նշանը երեխաների
համար չէ, այլ վարորդների համար է և այնտեղ անցնում է ճանապարհը) , որտեղ
գտնվում է այս նշանը, դա անհնար է, քանի որ շատ վտանգավոր է):
· Երեխաների հետ միասին պատրաստվում են նյութեր և սարքավորումներ
սյուժետային և բացօթյա խաղերի համար:
որ շատ վտանգավոր է):
ԳԼՈԻԽ 2
Գործնական մաս
2.1 Անվտանգ վարքագծի ձևաորում ուղղված ծրագիր
Հետազոտական աշխատանքն իրականացրել ենք«Հոպոպ երեխաների խնամքի և զարգացման կենտրոնում»:
Գործնական պարապմունքի համար կազմել ենք աշխատանքային ծրագիր: Աշխատանքը բաղկացած է մի քանի թեմայից և ուղղությունից
- «Երեխան և բնությունը»
Խոսվում է շրջակա միջավայրի աղտոտվածության, կենդանի բնության հանդեպ
մարդու հոգատար և խնայողական վերաբերմունքի դրսևորման, թունավոր բույսերի,
կենդանիների հետ շփման մասին: - «Երեխան տանը»
Խոսվում է հրդեհավտանգ, կտրող և ծակող առարկաների, պատշգամբի, բաց
պատուհանի և այլ կենցաղային վտանգների, ինչպես նաև` արտակարգ
իրավիճակներում հեռախոսից օգտվելու հմտությունների մասին: - «Երեխան փողոցում»
Ներկայացվում են ճանապարհային երթևեկության կանոնները, վարքի կանոնները
տրանսպորտում և փողոցում:
Անվտանգության այբուբեն
Մեր երկիրը գտնվում է երկրաշարժավտանգ գոտում։ Հայաստանում և նրա հարակից
տարածքներում, գրեթե ամեն օր տեղի են ունենում տարբեր ուժգնության
երկրաշարժեր։ Երկրաշարժը, լինելով բնական երևույթ, կարող է լինել աղետալի, եթե
տեղի ունենա այնպիսի վայրերում, որտեղ կառույցները սեյսմակայուն չեն, իսկ
բնակչությունը չի տիրապետում սեյսմապաշտպանության վարքականոններին:
Տեղեկատվություն. • Հիշե՛ք‚ որ նույնիսկ ավերիչ երկրաշարժի դեպքում շենքերը
միանգամից չեն փլուզվում։ Գյումրիի (9 բալ) ավերածությունների վերլուծությունը
ցույց տվեց‚ որ 10 հարկանի շենքերը սկսել են փուլ գալ առաջին ցնցումից 10-12 րոպե
հետո։ Դա այն ժամանակն է‚ որի ընթացքում փրկվելու համար որոշակի
գործողություններ կկարողանաք ձեռնարկել։ • Հիշե՛ք‚ որ երեխաները‚ ծերերը և
հիվանդները ձեր օգնության կարիքն ունեն։ Նրանց կարիքները հոգալով՝ դուք չեք
երկյուղի ձեր կյանքի համար և կարող եք ավելի հավասարակշռված գործել։ • Հիշե՛ք‚
ձեզ որոնում են և ձեր փրկության համար կօգտագործվեն բոլոր
հնարավորությունները։
Ուժեղ երկրաշարժից հետո, երբ դուք գտնվում եք դրսում կամ դուրս եք եկել
բնակարանից, պետք չէ անմիջապես վերադառնալ շենք: Անհրաժեշտ է գնալ բաց
տարածություն և սպասել պաշտոնական հայտարարությանը:
Զրույց երկրաշարժի մասին՝
Տեսանյութ 1
https://youtu.be/q528f0SS_sw
Ճանապարհային երթևեկության կանոններ։
Ճանապարհային պատահարներն ամենամեծ չարիքն են երեխաների համար
աշխարհի տարբեր մասերում: Ճանապարհային անվտանգության ուսուցանումը
կենսական է նրանց համար: Հատկապես վտանգված են երեխաները, որովհետև՝
հասակի առանձնահատկություններից ելնելով՝ դժվար նկատելի են վարորդների
կողմից, վտանգավոր իրավիճակներում դժվար են կողմնորոշվում և կայացնում են
սխալ որոշումներ անվտանգության վերաբերյալ, ֆիզիկապես նրանք ավելի փոքր են և
մեծ է վնասվածքի հավանականությունը հարվածից: Ճանապարհային
անվտանգությունը ծավալուն առարկա է, որտեղ ներգրավված են և՛ երեխաները, և՛
դեռահասները: Անգամ ամենափոքր երեխան գիտի ինչ-որ բան դրա մասին, որովհետև
բոլորն էլ օգտվում են ճանապարհներից և անվտանգությունը կարող է վնասել բոլորին:
Շատ երեխաների ընտանիքներ չունեն մեքենաներ կամ ապրում են մայթեզր չունեցող
բնակավայրում: Բացի այդ, կախված բնակության վայրից՝ գյուղական կամ
քաղաքային, առաջանում են տարբեր խնդիրներ և պահանջում են տարբեր
մոտեցումներ:
Նախադպրոցական տարիքում պետք խրախուսել լինել անվտանգ, բայց այդ
տարիքում նրանք ինքնուրույն որոշումներ չեն կայացնում: Մինչդեռ կենտրոնանում
ենք Կանգ առ, լսիր և նայիր ուղերձներին, պետք է հիշեցնել, որ փողոցն անցնելիս միշտ
պետք է լինել մեծահասակների ուղեկցությամբ: Շատ կարևոր է, նախևառաջ
սովորեցնել ճանապարհների, երթևեկության և անվտանգ վարքագծի մասին և ապա,
ըստ փաթեթի վերջին հատվածի, շրջայց իրականացնել տվյալ համայնքում: Միշտ
հիշեք, որ լավ պալանավորումը, սերտ վերահսկողությունը և ռիսկերի գնահատումը
չափազանց կարևոր են, քանի որ գործ ունենք երեխաների և երթևեկության հետ:
Սովորում ենք՝ ճանապարհային երթևեկության կանոնները:
Տեսանյութ 2https://youtu.be/7Ajc-MjnKbU
- սենյակների պատուհանները (որտեղից երեխաները սիրում են դուրս նայել, եթե
անգամ դրա համար պետք է բարձրանալ պատուհանագոգին, աթոռին կամ
սեղանին), - սեղանի սփռոցը (երեխան հեշտությամբ կարող է քաշել սփռոցի ծայրից և վայր գցել
այն ամենն, ինչ սեղանի վրա է), - մանր իրերը (դրանք երեխաների համար շատ գրավիչ են, և նրանք սիրում են
խաղալ դրանցով, անգամ՝ համը փորձել), - դեղորայքը (հատկապես գեղեցիկ փաթեթավորումով), ինչը երեխաները, կոնֆետի
տեղ ընդունելով, կարող են ուտել, - լոգարանը, հատկապես եթե այն լցված է ջրով:Արագ արձագանքման հեռախոսահամարներն են.
- Փրկարար ծառայություն, հրշեջ մաս
911 Ոստիկանություն1-02 - Շտապօգնություն` 1-03
Անվտանգության կանոնները խոհանոցում ՝
Տեսանյութ 3https://youtu.be/Wxyh4mT9AJo Տեսանյութ 4https://youtu.be/J2V0W5dUiUQ
Հակահրդեհային կանոնների անվտանգությունը
Ինչպես հայտնի է նախադպրոցական տարիքում կյանքի մասին
տեղեկությունները, այդ թվում նաև հրդեհային անվտանգության տարրական
հմտությունների իմացությունը, ձեռք են բերվում խաղային գործունեության միջոցով,
որտեղ ավելի ցայտուն է արտահայտվում մանկական ակտիվությունը:
Հակահրդեհային կանոնների ուսուցումն իրականացվում է ընդհանուր
ուսումնադաստիարակչական գործընթացի հետ մեկտեղ ինչպես դասերի, այնպես էլ
արտադասարանային և արտադպրոցական միջոցառումների ժամանակ: Հրդեհային
անվտանգության պահանջների կատարման կայուն հմտությունները ձևավորվում են
երկարատև և համակարգված բացատրական աշխատանքի շնորհիվ: Երեխանների
հրդեհային անվտանգության կանոնների ուսուցման հիմնական ձևը զրույցն է:
Դասընթացներ անցկացնելիս պետք է պարզաբանվեն այն դեպքերը, որոնք տեղի են
ունեցել դպրոցի կամ շրջանի տարածքում (հրդեհային անվտանգության պահանջների
բնութագրական խախտումները, գաղտնի ծխելը, արգելված վայրերում խարույկներ
վառելը, առաջացած հրդեհները և այլն): Նախադպրոցականի մոտ պետք է
դաստիարակենք պատասխանատվության զգացում հանրային սեփականության
նկատմամբ, սովորեցնենք նրանց կրակից, էլեկտրական սարքերից, զգուշությամբ
օգտվելու հնարքները:
2.2 Հետազոտական աշխատանք արդյունքների
վերլուծում
Ամբողջ աշխատանքի ընթացքը տեսանկարահանելու հնարավարություն ունեցանք:
Նախադպրոցականները շատ ոգևորված էին մեր հանդիպումների առիթով: Նախ
ծանոթացանք երեխաների հետ, ապա զրույցի մեթոդով փորձեցինք կարճ փոխանցել
մեր կողմից արդեն առանձնացված թեմաների մասին նյութերը: Նրանցից մի քանիսն
արդեն փողոցն անցնելու մասին գիտելիքներ ունեին: Երեխաներին դուր եկավ
գործնական պարապմունքները խոհանոցում և երթևեկության կանոնների մասին
կազմած պարապմուները: Խոհանոցում երեխաներին տվեցինք բռնիչներ, որպեսզի
կարողանան բռնել տաք կաթսաներ, թավաներ, անհրաժեշտության դեպքում ՝
զգուշությամբ կերակուրը տաք տեղից տեղափոխել սառը տեղ: Եվ ծանոթացրեցինք
բռնիչից օգտվելու կարողությանը: Երթևեկության կանոնները սովորելու համար
հետաքրքիր դիդակտիկ նյութեր կազմեցինք, ինչ ավելի գրավիչ դարձրեց
պարապմունքը: Ծնողների և զարգացման կենտրոնի մասնագետների հետ հետադարձ
կապի, քննարկումների ժամանակ հասկացանք, որ երեխաները խաղի միջոցով լավ
յուրացրել են անվտանգ վարքագծի մեր առաջադրած թեմաները և ազատ ժամերին,
ընդմիջումներին քննարկում, բեմականացնում, խաղում են երկրաշարժի,
երթևեկության կանոնների մասին խաղեր:
Մենք աշխատանքի ընթացքում համագործակցեցինք նաև ծնողների հետԾնողներին
փոխանցեցինք նաև հուշաթերթիկ
Հուշաթերթիկ ծնողների համար Երեխաների համար հնարավոր վտանգները ձեր
բնակարանում (տանը).
ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ
Դիպլոմային նախագիծն իրականացնելու ընթացքում ուսումնասիրելով
մասնագիտական գրականությունը, կատարելով փորձարկումներ, եկանք հետևյալ
եզրահանգումների․
• Ճանապարհային անվտանգ կանոնները բարձրացնում են երեխաների մոտ
անվտանգության մակարդակը:
• Նախադպրոցականին որևէ նոր, իրեն անհրաժեշտ որակներ,հմտություններ
սովորեցնելու, գիտելիք փոխանցելու լավագույն միջոցը խաղն է:
• Խաղը նպաստում է նաև երեխայի խոսքի, հաղորդակցական զարգացմանը։
• Խաղերը հիմնված լինելով կանգնի՛ր, նայի՛ր և լսի՛ր ուղերձի վրա,
նախադպրոցականին սովորեցնում են զգուշավորություն, վտանգի
կանխատեսում, այդ վտանգին համապատասխան արձագանք տալու
հմտություններ, սպասելու , համբերատարություն դրսևորելու որակներ:
Այս դիպլոմային նախագծի նպատակն էր հորդորել և սովորեցնել երեխաներին,ինչպես
անցնել փողոցը անվտանգ կերպով, ինչպես օգտվել խոհանոցային արագաներից,
բնական աղետի ժամանակ ինչպիսի վարքագիծ դրսևորել: Մեր առաջ դրված
նպատակն իրականացրինք, քանզի սովորողները ստացան գիտելիքներ և դրանք
կիրառելու գործնական հմտություններ ու կարողություններ։ Նաև կարևոր է, որ
երեխաները հասկանան անվտանգության կանոնները։
Եղե՛ք առողջ , պահպանե՛ք Ձեր և՛ Ձեր երեխայի անվտանգությունը ։
- վարդակները,
- ջեռուցման մարտկոցները, հատկապես ջեռուցման շրջանում (երեխան կարող է
մարտկոցի խոռոչների մեջ խոթել ձեռքը կամ ոտքը), - հատակով մեկ սփռված էլեկտրալարերը,
- դռները (երեխաները շատ են սիրում դռները բացել-փակել),
- կենցաղային էլեկտրական սարքերը,
- խոհանոցը, որը տան ամենավտանգավոր վայրն է (մտածեք, թե ի՞նչ վտանգներ են
պարունակում էլեկտրական թեյնիկը, լվացքի մեքենան, սառնարանը, էլեկտրական
կամ գազի օջախը, ապակե սպասքը, աղբամանը և այլն),
Օգտագործված գրականության ցանկ
• Նախաշավիղ
• . 5-6 տարեկաններ. Դաստիարակի ուղեցույց
• ՀՀ Արտակարգ Իրավիճակների նախարարության կայք
• Յունիսեֆ -Հայաստան պաշտոնական կայք
• Детский травматизм: причины и профилактика
• Образовательная социальная сеть
• Թարգմանություն
• ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՈՍՏԻԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Սիրուն Սարգսյան 